جوایز داخلی و خارجی
کمیتهی جوایز داخلی و خارجی شامل گروههای تخصصی جوایز از قبیل داستان، غیرداستان، تصویر، شعر، نشریات، نشر الکترونیکی و خردسال است که زیر نظر شورای مدیریت ادبیات کودک و نوجوان و با همکاری کمیته بررسی، نقد و پژوهش و کمیتهی امور بینالملل فعالیت میکند. هدف این کمیته، بررسی پیشنهادهای برگزیده و شایسته تقدیر گروههای بررسی، و درنتیجه پیشنهاد آثار برگزیده یا شایسته تقدیر به گروههای بررسی و درنهایت، گزینش و معرفی آثار برگزیده یا شایسته تقدیر، همچنین معرفی پدیدآورندگان و خادمان ادبیات کودک و نوجوان در عرصههای داخلی و بینالمللی است.
تاریخچه
پیشنهاد اهدای جایزه به پدیدآورندگان کتابهای کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۲، در گروههای کاری شورای کتاب کودک مطرح شد. و بنابراین، در فاصلۀ سالهای ۱۳۴۸ – ۱۳۴۳، انتخاب بهترین کتاب سال ازمیان کلیه آثار چاپ شده، دستور کار گروه های بررسی قرار گرفت. در آن سالها هدف، انتخاب بهترین کتاب سال، تشویق نویسندگان، مترجمان، تصویرگران و ناشران ایرانی تعیین شد.
در سال ۱۳۴۸، بهترین کتابهای سال برحسب میزان ارزش ادبی، به سه دسته با عنوانهای کتابهای استثنایی، کتابهای برگزیده و کتابهای قابل معرفی و توصیه تقسیم بندی شد. و در سال ۱۳۵۰ به کلیه مترجمان و مؤلفانی که از ابتدای کار شورا کتابشان برگزیده شناخته شده بود، پلاک یادبود برنز تعلق گرفت. این پلاک توسط استاد اصغر محمدی طراحی و ساخته شد و آقای مهندس سیاوش ارجمند مخارج کلیه پلاکها را.به شورا اهدا کرد. در سال ۱۳۵۳ آقای عباس یمینی شریف تعهد کرد هرسال مبلغ صدهزارریال به کسانی که آثارشان از طرف شورا، عنوان بهترین کتاب سال را بگیرد.، اهدا کند.
شیوه تقسیم این مبلغ برای یک نویسنده چهل هزارریال، یک تصویرگر چهل هزارریال و یک نویسنده دست نوشته بیست- هزارریال بود. موضوع مسابقه بهترین دستنوشته در سالهای ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵، داستانهای واقعی از زندگی کودکان و نوجوانان ایرانی بود. در سالهای ۱۳۵۹-تا ۱۳۶۱ به منظور تشویق کودکان و نوجوانان به آفرینش آثار ادبی با کیفیت هنری، جایزه صمد بهرنگی شامل پنج مدال و پنج جایزه پنج هزارریالی به چهار اثر چاپی شده و یک اثر دست نوشته کودکان و نوجوانان بود اهدا شد. در سال ۱۳۶۴ علاوه بر انتخاب کتاب برگزیده و اهدای جایزه نقدی و پلاک، آثاری به عنوان معرفی ویژه انتخاب شد و لوح شورا به این آثار تعلق گرفت.
لوح شورا برای اولین بار توسط آقای فریدون جهانشاهی طراحی شد و در سال ۱۳۸۱ از سوی خانم شعله محلوجی برای بار دوم طراحی و اجرا شد. در سال ۱۳۹۱ پس از رونمایی نشان ماهی سیاه کوچولو اثر فرشید مثقالی، لوح کتابهای برگزیده شورا به این نشان مزین شد و لوح طراحی شده توسط خانم محلوجی به کتابهای شایسته تقدیر اختصاص یافت.
مسؤولیت انتخاب آثار و پدیدآورندگان شایستهی دریافت جوایز داخلی شورا تا سال ۱۳۸۶ بر عهده کارشناسانی از گروههای بررسی شورا قرار داشت اما پس از تشکیل کمیته جوایز در سال ۱۳۸۷، این مسئولیت با همکاری کمیته بررسی، نقد و پژوهش بر عهده کمیته جوایز قرار گرفت. نامزدهای جوایز خارجی (جوایزی از قبیل هانس کریستین آندرسن،آسترید لیندگرن و….)، پیش از تشکیل کمیته جوایز، توسط هیات مدیره و هیات کارشناسان شورا انتخاب میشدند. اما از سال ۱۳۸۶ وظیفه بررسی، انتخاب و معرفی آثار برتر، پدیدآورندگان و خادمان ادبیات کودک و نوجوان در عرصه بین المللی را کمیته جوایز با همکاری کمیته امور بینالملل و کمیته بررسی، نقد و پژوهش بر عهده دارد.
جوایز شورای کتاب کودک
نشان ماهی سیاه کوچولو
لوح برگزیده شورای کتاب کودک با نشان «ماهی سیاه کوچولو» به پدیدآورندگان و ناشرانی که آثارشان این ویژگیها را داشته باشد، تقدیم میشود:
- اثری که کیفیت ادبی ـ اطلاعاتی (کیفیت متن داستان، شعر و غیرداستان) آن در گروههای بررسی پنج ستاره اعلام شود و کیفیت هنری (کیفیت تصویر و صفحهآرایی) آن جایگاه سه ستاره به بالا داشته باشد.
- اثری که کیفیت هنری آن در گروه بررسی تصویر پنج ستاره اعلام شود و کیفیت ادبی ـ اطلاعاتی آن جایگاه سه ستاره به بالا داشته باشد.
- در مورد گروههای نشریات، نشرالکترونیک و خردسال، ساختار اثر (کیفیت ادبی، هنری و سایر موارد) پنج ستاره باشد.
لوح تقدیر
لوح تقدیر شورای کتاب کودک به منظور تشویق نویسنده، تصویرگر، مترجم، ویراستار و… که آثارشان این ویژگیها را داشته باشد، اعطا میشود:
- پدیدآورنده پرکاری که تمامی آثار یک سالهاش (سال کاری شورا) چهار ستاره به بالا است.
- اثری که پیشنهاد برگزیده دارد ولی رأی نهایی کمیته جوایز را کسب نکرده و دارای ویژگیهای ادبی یا هنری است.
- اثری که به موضوعهایی نو، دغدغه امروز کودک و نوجوان و موضوعهایی مربوط به کسانی که کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند نظیر اقلیتها ، جنسیتها، و افراد با تواناییهای ویژه و …..پرداخته و از جایگاه حداقل چهار ستاره برخورداراست.
- اثری که کیفیت ادبی ـ اطلاعاتی آن شاخص و چهار ستاره به بالا باشد ولی کیفیت هنری آن بین یک تا سه ستاره است.
- اثر تصویری یا مصوری که تصویرگر ایرانی دارد و تصاویر آن شاخص و چهار ستاره به بالا است، ولی کیفیت ادبی ـ اطلاعاتی آن بین یک تا سه ستاره است.
- اثر بازنویسی یا بازآفرینی شدهای که به نحوی خلاقانه اثر کهن را به نسل امروز پیوند و جایگاه پنج ستاره دارد، ولی به دلیل اشکالات محدود ویرایشی و یا عدم ذکر منبع و…. برگزیده نیست.
- اثر ترجمهای که متن جایگاه پنج ستاره دارد ولی به دلیل اشکالات محدود ویرایشی و …. برگزیده نیست.
- اثر غیرداستانی که شیوه ارائه اطلاعات آن چه مستقیم و چه غیرمستقیم، خلاقانه است و جایگاه حداقل چهار ستاره دارد.
- اثر غیرداستانی که محتوای پنج ستاره دارد ولی به دلیل برخی اشکالات محدود برگزیده نیست مانند نداشتن فهرست مطالب، فهرست منابع، واژهنامه، نمایه و…..
- آثاری که در آن به موضوع هنر، بازی و سرگرمیهای بومی اقوام ایرانی و نیز به بازیهای گروهی و مشارکتی توجه شده و از جایگاه چهار ستاره به بالا برخورداراست.
- اثر مرجع ترجمهای که توجه جداگانهای به ایران کرده و جایگاه آن چهار ستاره به بالا باشد.
- بخشهایی از یک نشریه شامل داستان، شعر، سرگرمی ، سرمقاله، خبر، گزارش، گفتگو و …..که جایگاه پنج ستاره داشته اما بخشهای دیگر آن دارای اشکالاتی باشد و جایگاه آن یک ستاره به بالا باشد.
- اثر الکترونیکی که در آن از موسیقی به صورت خلاق استفاده شده و جایگاه آن سه ستاره به بالا باشد.
- اثر الکترونیکی که از لحاظ ساختار برگزیده است و جایگاه آن چهار ستاره به بالا باشد.
لوح مزبور همچنین به ناشران با این ویژگیها اعطا میشود:
- ناشری که بیش از ۵۰ درصد آثار تالیفی یک سالهاش (سال کاری شورا)، جایگاه چهار ستاره به بالا داشته باشد.
- ناشری که حداقل ۸۰ درصد آثار یک سالهاش (سال کاری شورا)، دارای کپی رایت و نیز از جایگاه چهار ستاره به بالا برخوردار باشند داشته باشد.
جایزه قاقا
این جایزه، شامل یک لوح و دو سکه بهار آزادی است که از سوی هوشنگ مرادی کرمانی یا خانواده ایشان به منظور تشویق نویسندگان وتصویرگران ایرانی که آثار ارزشمندی را در حوزه طنز برای کودکان و نوجوانان پدیدآورده باشند، در اختیار هیأت مدیره شورای کتاب کودک قرار میگیرد تا آن را در مراسم سالگرد شورا به دارندگان شرایط اهدا کنند. این جایزه در سال ۱۳۸۴ بنیان گذاشته شده است.
جایزه جعفر پایور
این جایزه، شامل دو سکه تمام بهار آزادی است که از سوی خانم فروغ الزمان جمالی، همسر شادروان جعفر پایور به منظور تشویق بازنویسان و بازآفرینان ادبیات کهن فارسی (مکتوب و شفاهی) که آثار ارزشمندی برای کودکان و نوجوانان پدیدآوردهاند، در اختیار هیأت مدیره شورای کتاب کودک قرار میگیرد تا در مراسم سالگرد شورا به دارندگان شرایط اهدا گردد. این جایزه در سال ۱۳۸۷ بنیان گذاری شده است.
جایزه معصومه سهراب
این لوح در هر سال به یک اثر دستنوشته در قالب داستان در حوزۀ کودکان و نوجوانان اهدا میشود. شورای کتاب کودک این جایزه را به منظور تشویق نویسندگانی که تاکنون کتاب چاپی شده نداشتهاند و آثار ارزشمندی را در حوزه داستان برای کودکان و نوجوانان پدید آوردهاند. اهدا می کندجایزه معصومه سهراب در سال ۱۳۸۷ اعلام شد.
جایزه عباس یمینی شریف
این جایزه از سال ۱۳۹۱ با گرامی داشت یاد عباس یمینی شریف هرسال به یک اثر شعر در حوزهی کودکان و نوجوانان اهدا میشود.