خدمات کتابداری به کودکان با نیازهای ویژه
کمیته خدمات کتابداری به کودکان با نیازهای ویژه یکی از کمیته‌های هشت گانه شورا است که با هدف شناخت، معرفی، تولید، مناسب‌سازی، ارائه و ترویج آثار مناسب برای کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه فعالیت می‌کند. این کمیته یا کتابهای موجود در بازار نشر را گزینش و مناسب‌سازی می‌کند و یا کتابهایی خاص و هماهنگ با نوع نیاز مخاطبان را تولید می‌کند.
- توجه به نقش کتاب در همسازی کودک ویژه با جریان زندگی
• ترویج ادبیات و ایجاد انگیزه و کشش برای خواندن
• سهولت دستیابی به کتاب و اطلاعات
• یکسان‌سازی محیط‌های آموزشی و مطالعاتی برای کودکان با ویژگی‌های گوناگون
• معرفی کتابهای برگزیده برای کودکان با نیازهای ویژه
• معرفی چهره کودک معلول در ادبیات
• بررسی، مناسب‌سازی و تولید منابع کتابخانه‌ای برای کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه
تاریخچه
انتشار کتاب نقش کتابهای کودکان در همسازی کودکان معلول با جریان زندگی روزمره نوشته توردیس اورجایستر و ترجمه خانم ثریا قزل ایاغ در سال ۱۳۶۱نخستین گام برای تشکیل کمیته خدمات کتابداری به کودکان با نیازهای ویژه بود.
در سال ۱۳۶۶ اولین جلسه در مورد کتاب و کودک معلول با هماهنگی خانم نسریندخت عماد خراسانی و حضور اعضاء علاقه‌مند و صاحب نظر در شورا برگزار شد. هر چند این جلسات ادامه نیافت اما حاصل آن تهیه چندین کتاب حسی ـ لمسی پارچه‌ای بود. تا این‌که در سال ۱۳۷۳ در اولین گردهمایی دانشجویان نابینا در دانشگاه تهران به ابتکار خانم نوش آفرین انصاری و تدریس دو واحد درس خدمات ویژه کتابداری در برنامه درسی رشته کتابداری، تفکر پدیدآیی کمیته خدمات کتابداری به کودکان با نیازهای ویژه در شورا ایجاد شد. در ابتدا خانم‌ها زهرا فرمانی، منصوره شجاعی و مریم احمدی مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های این کمیته را در سه زمینه زیر پذیرفتند و سپس کارشناسان و علاقمندان دیگری نیز به این مجموعه پیوستند.
کتاب و کودکان دارای مشکلات حسی (نابینا، نیمه بینا، ناشنوا، نیمه شنوا) ،مشکلات ذهنی/ شناختی و مشکلات گفتاری
کتاب و کودکان بیمار
کتاب و کودکان دارای مشکلات روانی/ عاطفی و اجتماعی
برخی فعالیت‌های این کمیته از زمان تشکیل تا کنون عبارتند از:
* برگزاری کارگاه‌های ساخت کتابهای حسی- لمسی و تهیه کتابهای نمونه مانند گل یا پوچ(ساخته زهرا فرمانی، یکی از هشت کتاب برتر جهان برای کودکان و نوجوانان معلول IBBY ،۱۳۷۸ )
* تهیه ۱۲۰ عنوان کتاب گویا
* تهیه ۳۷ عنوان کتاب _ فیلم ویدئویی به زبان اشاره
* تهیه مجموعه منابع طرح کتابخانه فراگیر با همکاری یونیسف، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سازمان بهزیستی،۱۳۷۹
* تهیه مجموعه منابع طرح آکندن اینترنشنال برای پناهندگان افغان،۱۳۷۹
* انتخاب و مناسب‌سازی کتاب برای کودکان ناشنوا و معلول ذهنی
* فعالیت‌های ترویجی در مدارس و مراکز کودکان استثنائی
* فعالیت‌های ترویجی و راه اندازی کتابخانه‌های کودک در بیمارستان‌ها
* راه اندازی و تجهیز کتابخانه و ارائه خدمات کتابخانه‌ای به کودکان در وضعیت ویژه مانند کودکان کانون اصلاح و تربیت و کودکان کار و خیابان
* تدوین کتابشناسی کتابهای گویا و بریل، کتابهای حسی – لمسی،کتابهای ویدئویی، کتابهای مناسب سازی شده و …
* برگزاری نمایشگاه‌های کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه به مناسبت‌های مختلف و تشکیل کارگاه‌ها
* شرکت در سمینارها و همایش‌ها و ارائه سخنرانی
* برگزاری همایش فرهنگ و کودک ویژه ،۱۳۸۴
* تهیه سه کتاب داستان (شب به خیر فرمانده ،دیوار ، سبزه‌ای در درون من) با شخصیت کودک معلول با حمایت یونیسف،۱۳۸۱
* ارتباط مستمر با بخش کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان IBBY و انتقال تجربه
پس از سال ۱۳۸۸ به صورت موقت فعالیت این کمیته متوقف شد. سال ۱۳۹۲ مجددا فعالیت شروع و تاکنون ادامه دارد.در حال حاضر بررسی آثار انجام می‌شود و مناسب سازی کتاب‌ها جزو برنامه‌ها نمی‌باشد. گروه کتاب برای کودک بیمار و گروه کتاب برای کودکان نابینا و کم بینا از گروههای فعال هستند. همچنین کتابهایی با موضوع معلولیت‌ها بررسی و ارزیابی می‌شود و به زودی فهرست آن نیز منتشر خواهد شد .
از نمونه فعالیتهایی که از سال ۱۳۹۲ تا کنون انجام شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترویج وفرهنگ سازی برای کتابهای حسی لمسی همانند اجرای برنامه در رادیو فرهنگ (قابل دسترس از وب سایت رادیو فرهنگ).
- ترویج خواندن برای کودکان با نیازهای ویژه به طور نمونه شرکت در نشست‌های نمایشگاه کتاب و نمایشگاه کودکی.
- برگزاری دوره های آموزشی .
- انجام کارهای میدانی برای ارزیابی آثار
- ارزیابی آثار برای ارسال به فهرست ۲ سالانه IBBY
- شناسایی کتاب‌ها با شخصیت کودکان با نیازهای ویژه
علاقه‌مندان می‌توانند در صورت آشنایی با این گروه مخاطب پس از عضویت در شورای کتاب کودک و گذراندن کارگاه ادبیات کودک به عضویت گروه‌ها در بیایند. شایان ذکر است که مراکزی که در شهرهای دیگر به غیر از تهران در این زمینه علاقه‌مند به فعالیت هستند می‌توانند همکاری خود را به شورای کتاب کودک اعلام کنند.